Πολιτισμός στο Κάστρο
Ο μοναδικός οικισμός της Αστυπάλαιας, μέχρι τον 19ο αιώνα ήταν το Κάστρο. Έξω από το Κάστρο βρίσκονταν κάποια σπίτια, τα οποία έλεγαν στάβλους και κάποια ήταν κοντά και άλλα απομακρυσμένα στα χωράφια, για τις γεωργικές ανάγκες. Οι στάνες - μαντριά ήταν τα κτίσματα που διατηρούσαν οι κάτοικοι για τις κτηνοτροφικές ανάγκες.
Μετά το 1930 άρχισαν να κατασκευάζονται έξω από το Κάστρο σπίτια, ή να μετατρέπονται οι εκτός του Κάστρου στάβλοι σε σπίτια προσθέτοντας και νέους χώρους ή ορόφους.
Τα μεγαλύτερα σύγχρονα σύνολα οικιών, που δημιουργήθηκαν από στάβλους που υπήρχαν εκεί, ήταν η Μαλτεζάνα και το Λιβάδι, που είναι και το πιο εύφορο μέρος της Αστυπάλαιας. Άλλα μέρη στα οποία μπορούσε να βρει κανείς μικρά σύνολα σπιτιών είναι τα εξής: Σχοινώντας, Έξω Βαθύ, Μέσα Βαθύ, Πρώτο / Δεύτερο / Τρίτο Μαρμάρι, Τζανάκι, Άγ. Κωνσταντίνος, Βάτσες, κ.α.
Στην πρωτεύουσα συναντούσαμε δυο τύπους οικιών πολύ διαδεδομένους στα νησιά του Αιγαίου. Σύμφωνα με τον ένα τύπο που συναντούσαμε στο Κάστρο, τα σπίτια ήταν χτισμένα στην περιφέρεια κολλητά το ένα με το άλλο ώστε να σχηματίζουν ένα προστατευτικό τείχος. Αυτά τα σπίτια ονομάζονταν ξώκαστρα και στην αρχή δεν είχαν καθόλου παράθυρα.
Στο εσωτερικό του Κάστρου ήταν τα σπίτια τα κάστρινα, τα παλιά τα χρόνια, 400 περίπου, κι ήταν όλα τριώροφα, χτισμένα κολλητά το ένα με το άλλο, δημιουργώντας ένα δαίδαλο από δρομάκια και στενά, που μόλις χωρούσε να περάσει άνθρωπος, κι ήταν άλλοτε σκεπαστά από την "αυλή" που δημιουργούνταν από πάνω κι άλλοτε όχι. Μέσα στο Κάστρο έμεναν περίπου χίλια άτομα.
Ο οικισμός του Κάστρου αποτέλεσε τον πυρήνα του νεότερου οικισμού που δημιουργήθηκε σιγά σιγά απ' έξω με τις νέες οικιστικές ανάγκες κι επειδή έλειψε ο κίνδυνος των πειρατών.
Μια βόλτα στους διάφορους και διαφορετικούς οικισμούς του νησιού, αρκεί για να ανακαλύψετε την ιστορία και τις ιστορίες που διαμορφώνουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα και την έντονη προσωπικότητα της Αστροπαλιάς!
Σας προσκαλούμε να ανακαλύψετε μόνοι σας το παρελθόν και το παρόν μας!
[Πληροφορίες: Αστυπάλαια: Ιστορία και Ιστορίες, από τον Ελευθέριο Φιλήμων Ξάνθο | Σκίτσα: Βιβλίο "Αστυπάλαια" της Αθηνάς Ταρσούλη]
