Τα πανηγύρια του νησιού αποτελούν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για να έρθετε σε επαφή με την αληθινή ταυτότητα της Αστυπάλαιας.
Οι Αστυπαλίτες, φιλόξενοι κι ανοιχτόκαρδοι απ' τη φύση τους, θα σας καλωσορίσουν αμέσως στις γιορτές τους. Θα σας κάνουν να νιώσετε "ένας απ' αυτούς". Θα σας μιλήσουν με πάθος για τον τόπο τους (που τον υπεραγαπούν). Θα σας καλέσουν στο τραπέζι τους και θα σας φιλέψουν μεζέ από πεντανόστιμα τοπικά εδέσματα: γιαπράκια (ντολμαδάκια), τοπικά τυριά, πουγκιά (αστυπαλίτικα τυροπιτάκια) και διάφορα γλυκίσματα, καθώς επίσης και πιο εξεζητημένες παρασκευές, όπως ο ξακουστός λαμπριανός – δηλαδή αρνάκι ή κατσικάκι γεμιστό με συκωτάκι, ρύζι και μπαχαρικά που αποτελεί το γιορτινό φαγητό των Αστυπαλιτών. Φυσικά, το κρασί θα ρέει άφθονο, ενώ οι νοσταλγικοί ήχοι των βιολιών και των λαούτων θα πλημμυρίζουν την ατμόσφαιρα και θα σας παρασύρουν πότε σε μια γλυκιά ραστώνη και πότε σε ξέφρενο χορό, πλαισιώνοντας μαγικά τη στιγμή.
Πριν καλά-καλά το καταλάβετε, θα μπλεχτείτε σ’ έναν σαλίγκαρο από σφιχταγκαλιασμένους ανθρώπους για να χορέψετε μαζί τους στους ήχους αγαπημένων, νησιώτικων παραδοσιακών τραγουδιών, μέχρι το επόμενο πρωί. Η αστυπαλίτικη σούστα έχει την τιμητική της στα πανηγύρια –κι αν δεν ξέρετε να τη χορεύετε, όλο και κάποιος θα σας πάρει από το χέρι να σας δείξει. Μέχρι να ανατείλει ο Ήλιος, θα έχετε μάθει τα βήματα και θα είστε έτοιμοι να σύρετε τον χορό στο επόμενο πανηγύρι –που δεν αργεί άλλωστε.
Μόλις 'κούσουμε λοιπόν το βιολί, πώς πετάν τα περιστέρια να πα' να πιουν νερό, έτσι σ'κώθ'κε ο κόσμος και παν' και πιάνουν τον χορό.
Τα πανηγύρια του καλοκαιριού, άλλωστε, έχουν άλλη γλύκα. Είναι πραγματικά μέρες χαράς και γιορτής, τόσο για τους ντόπιους όσο και για τους επισκέπτες του νησιού. Συνδυάζουν τις εθιμικές εκδηλώσεις στο πλαίσιο των θρησκευτικών επετείων, με την ανάγκη των πιστών να γλεντήσουν και να ξεδώσουν από την καθημερινότητα. Αλλά δεν κάνουν μόνο αυτό: δίνουν την ευκαιρία στους ντόπιους να ξεφαντώσουν μαζί μ’ εκείνους που ζουν στο εξωτερικό, ωστόσο γυρνάνε κάθε καλοκαίρι στον τόπο τους για να δουν τους συγγενείς και τους φίλους τους. Και δίνουν στους επισκέπτες του νησιού τη δυνατότητα να νιώσουν αυτή την αίσθηση χαράς και αγαλλίασης –να νιώσουν ότι ανήκουν πραγματικά σ’ αυτόν τον τόπο.
Τα πιο γνωστά, καλοκαιρινά πανηγύρια της Αστυπάλαιας, στα οποία αξίζει να πάτε, είναι του Προφήτη Ηλία (19/7), του Αγίου Παντελεήμονος (26/7), της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (5/8), της Παναγίας της Πορταΐτισσας (14-16/8), του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου (28/8), της Παναγίας της Πουλαριανής (7/9) και της Παναγίας της Φλεβαριώτισσας (2/2) στη γιορτή της Υπαπαντής του Χριστού.
Το μεγαλύτερο πανηγύρι του νησιού γίνεται κάθε χρόνο «της Παναγίας». Οι τριήμερες εορταστικές εκδηλώσεις πραγματοποιούνται στο προαύλιο της Παναγίας της Πορταΐτισσας, στη θέση Ροδιά –που πήρε το όνομά της από το δέντρο που υπήρχε στον περίβολο της εκκλησίας. Η Παναγία η Πορταΐτισσα, που βρίσκεται στις παρυφές του οικισμού της Χώρας, ιδρύθηκε από τον Όσιο Άνθιμο το 1762 και λειτούργησε για μεγάλο διάστημα ως γυναικείο μοναστήρι, ενώ αποτελεί το θρησκευτικό κέντρο του νησιού και το σημαντικότερό του προσκύνημα. Εκεί, λοιπόν, στον περίβολο της εκκλησίας, στήνεται μεγάλο πανηγύρι με τραγούδια και χορούς την παραμονή της Παναγιάς. Το κέφι μοιάζει να μην τελειώνει ποτέ. Για την ακρίβεια, το γλέντι συνεχίζεται μέχρι και το επόμενο πρωί, δίνοντας την ευκαιρία στους πανηγυριστές να απολαύσουν μοναδικές εικόνες από την πιο μαγευτική ανατολή στο Αιγαίο, υπό τους ήχους του βιολιού και του λαούτου.
Ανήμερα της Παναγιάς, αφού τελειώσει η απογευματινή λειτουργία, το γλέντι συνεχίζεται με το Δείπνο της Αγάπης, κατά τη διάρκεια του οποίου οι γυναίκες του νησιού μαγειρεύουν και προσφέρουν τοπικά εδέσματα στους «ξένους» που επισκέφτηκαν το νησί στην χάρη της Παναγιάς, για να τους ευχαριστήσουν. Το γεύμα συνοδεύεται με άφθονο κρασί, μα πάνω απ’ όλα, όρεξη για χορό και τραγούδι.
Τέλος, την επομένη της Παναγιάς (16 Αυγούστου), γίνονται τα «Κουκάνια» –παραδοσιακά αγωνίσματα που απαντούν σε εθιμικές γιορτές και περιλαμβάνουν αγώνες δρόμου, αγώνες κολύμβησης, διελκυστίνδα, αυγοδρομίες, γιαουρτοφαγία, και, φυσικά, το περίφημο «Πιάσιμο του κόκορα», Πιάστε θέση με πανοραμική θέα και γελάστε με την ψυχή σας!
Αξίζει να επισκεφθείτε το Εκκλησιαστικό Μουσείο της Αστυπάλαιας που φιλοξενεί σπάνιες εικόνες και εκθέματα μεγάλης σπουδαιότητας, όπως για παράδειγμα μια εικόνα του Χριστού, χρονολογούμενη από τον 15ο αιώνα μ.Χ. κι έναν ξυλόγλυπτο Επιτάφιο του 17ου αιώνα μ.Χ..
Η αλήθεια είναι ότι τα αστυπαλίτικα πανηγύρια αποζημιώνουν πλήρως τον επισκέπτη του νησιού. Κουβαλάνε κάτι από την αθωότητα των παιδικών μας χρόνων. Θυμίζουν ίσως διακοπές στο χωριό ή κάτι από τα πρώτα ξενύχτια μας. Και δεν τα αλλάζουμε με τίποτα!
